Μπορεί να έχετε ακούσει κάθε είδους απόψεις για το τι είναι καλό ή κακό για τα μάτια σας. Είναι όμως αλήθεια; Η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας, με αφορμή το “2020: Έτος όρασης”, σας παρουσιάζει την αλήθεια σχετικά με ευρέως διαδεδομένους μύθους αναφορικά με τα μάτια.
Βασική Βιολογία
Μύθος 1ος: Όλα τα μωρά γεννιούνται με γαλάζια μάτια
Είναι αλήθεια ότι κάποιες φορές, όταν γεννιέται ένα μωρό, τα μάτια του φαίνονται γαλάζια καθώς η παραγωγή μελανίνης μπορεί να είναι χαμηλή. Μέσα στους πρώτους 12 μήνες της ζωής του, τα κύτταρα αρχίζουν να παράγουν περισσότερη μελανίνη. Καθώς όλο και μεγαλύτερες ποσότητες μελανίνης συσσωρεύονται στην ίριδα, το χρώμα των ματιών μπορεί να γίνει πιο σκούρο.
Μύθος 2ος: Τα μάτια των νεογέννητων έχουν το τελικό τους μέγεθος
Γενικά, τα μάτια των μωρών, όταν γεννιούνται, έχουν μέγεθος ίσο περίπου με τα 2/3 του τελικού μεγέθους των ενηλίκων. Τα μάτια συνεχίζουν να μεγαλώνουν μετά την γέννηση, συνήθως σε δύο φάσεις: 1) τα πρώτα λίγα χρόνια της ζωής και 2) στην εφηβεία.
Μύθος 3ος: Δύο γονείς με καστανά μάτια δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδί με γαλάζια μάτια
Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορούμε να προβλέψουμε το χρώμα των ματιών ενός παιδιού με βάση το χρώμα των ματιών των γονέων του. Οι πρόσφατες έρευνες αναφέρουν ότι έως και 16 διαφορετικά γονίδια μπορεί να είναι υπεύθυνα για το χρώμα των ματιών, εξηγώντας γιατί δύο γονείς με το ίδιο χρώμα ματιών, μπορούν να αποκτήσουν παιδιά με εντελώς διαφορετικό χρώμα ματιών.
Βελτίωση όρασης
Μύθος 4ος: Τρώγοντας καρότα μπορείτε να βελτιώσετε την όρασή σας
Η Βιταμίνη Α είναι απαραίτητη για τον οργανισμό, προκειμένου να διατηρήσει υγιή την λειτουργία της όρασης και τα καρότα διαθέτουν μεγάλες ποσότητες του συγκεκριμένου θρεπτικού συστατικού. Ωστόσο, ο οργανισμός χρειάζεται μια σχετικά μικρή ποσότητα Βιταμίνης Α για την λειτουργία της όρασης και μπορεί να την προσλάβει από διάφορες πηγές όπως τα πράσινα φυλλώδη και τα χρωματιστά λαχανικά, τα γαλακτοκομικά και τα ψάρια. Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε Βιταμίνη Α μπορεί να βοηθήσει στην διατήρηση της καλής όρασης, δεν θα βελτιώσει την όρασή σας ούτε θα αποτρέψει την εμφάνιση διαθλαστικών ανωμαλιών που απαιτούν την χρήση γυαλιών ή φακών επαφής. Θυμηθείτε να καταναλώνετε τροφές πλούσιες σε Βιταμίνη Α μαζί με τροφές που περιέχουν λιπαρά για καλύτερη απορρόφηση.
Μύθος 5ος: Μπορείτε να βελτιώσετε την όρασή σας με ειδικές ασκήσεις για τα μάτια
Οι ασκήσεις των ματιών δεν βελτιώνουν την όραση, ούτε συμβάλλουν στην διατήρησή της αλλά ούτε και μειώνουν την ανάγκη για γυαλιά. Η όραση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, κανένας από τους οποίους δεν μπορεί να διαφοροποιηθεί σημαντικά από τις οφθαλμικές ασκήσεις. Ωστόσο, οι ασκήσεις των ματιών μπορεί να είναι χρήσιμες στην “ανεπάρκεια σύγκλισης”, μια κατάσταση που συμβαίνει όταν τα μάτια δεν συνεργάζονται για να εστιάσουν σε ένα κοντινό αντικείμενο, καθιστώντας δύσκολη την ανάγνωση.
Μύθος 6ος: Η ατένιση του ήλιου μπορεί να βελτιώσει την υγεία και να προσφέρει ευεξία
Η ατένιση του ήλιου ακόμη και για λίγη ώρα χωρίς την κατάλληλη προστασία μπορεί να βλάψει τον αμφιβληστροειδή σας μόνιμα και να προκαλέσει ακόμη και τύφλωση. Με τα συνηθισμένα γυαλιά ηλίου και τα αυτοσχέδια φίλτρα δεν είναι ασφαλές να κοιτάξει κάποιος τον ήλιο. Ο μόνος ασφαλής τρόπος για να κοιτάξετε απευθείας τον ήλιο είναι με τα ειδικά ηλιακά φίλτρα που πληρούν τις προδιαγραφές ISO 12312-2.
Προβλήματα όρασης
Μύθος 7ος: Αν αλλοιθωρίσετε επίτηδες, τα μάτια σας θα μείνουν για πάντα έτσι
Οι οφθαλμικοί μύες σάς επιτρέπουν να κινείτε τα μάτια σας σε όλες τις κατευθύνσεις. Με το να στρέφετε τα μάτια σας αριστερά ή δεξιά, πάνω ή κάτω δεν τα “υποχρεώνετε” να μείνουν για πάντα στην ίδια θέση, ακριβώς όπως και το να αλλοιθωρίσετε δεν τα “υποχρεώνει” να μείνουν για πάντα έτσι. Ο στραβισμός (αλλοιθώρισμα) μπορεί να οφείλεται σε ασθένεια, σε ανάγκη χρήσης γυαλιών ή σε βλάβη μυός ή νεύρου.
Μύθος 8ος: Μόνο οι άντρες μπορούν να έχουν δυσχρωματοψία
Οι γυναίκες μπορούν να εμφανίσουν ή να κληρονομήσουν την δυσχρωματοψία, αλλά οι άντρες εμφανίζουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο. Κατ’εκτίμηση, 1 στους 10 άρρενες έχουν κάποια μορφή δυσχρωματοψίας. Τα πιο πολλά άτομα με δυσχρωματοψία γεννιούνται με μερική ή πλήρη έλλειψη των κωνίων του αμφιβληστροειδούς που βοηθούν στην διάκριση των χρωμάτων κόκκινο, πράσινο και μπλε. Πιο σπάνια, προβλήματα στην αντίληψη των χρωμάτων μπορεί να εμφανιστούν αργότερα σαν αποτέλεσμα ασθένειας, τραύματος ή τοξικής δράσης φαρμάκων που καταστρέφουν τον αμφιβληστροειδή και το οπτικό νεύρο.
Μύθος 9ος: Οι άνθρωποι που έχουν δυσχρωματοψία βλέπουν ασπρόμαυρα
Οι περισσότεροι άνθρωποι με δυσχρωματοψία βλέπουν μερικώς τα χρώματα. Η πιο σοβαρή μορφή της νόσου, στην οποία όλα φαίνονται σαν αποχρώσεις του γκρι, είναι σπάνια. Οι περισσότεροι άνθρωποι με δυσχρωματοψία δυσκολεύονται να διακρίνουν το πράσινο και το κόκκινο.
Μύθος 10ος: Αν κάθεσαι πολύ κοντά στην τηλεόραση, μπορεί να βλάψεις τα μάτια σου
Το να κάθεσαι πολύ κοντά στην τηλεόραση μπορεί να σου προκαλέσει κούραση στα μάτια και πονοκέφαλο, αλλά δεν καταστρέφει την όραση, τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες. Ωστόσο, το να συνηθίζει να κάθεται κάποιος πολύ κοντά στην τηλεόραση, μπορεί να σημαίνει ότι έχει μυωπία και στην πραγματικότητα χρειάζεται γυαλιά. Επίσης, τα παιδιά έχουν πολύ μεγάλη ικανότητα να εστιάζουν σε κοντινά αντικείμενα και έτσι μπορεί να το βρίσκουν πιο βολικό να κάθονται κοντά στην τηλεόραση.
Μύθος 11ος: Το να διαβάζεις με λιγοστό φως κάνει κακό στα μάτια
Δεν κάνει κακό η ανάγνωση με αμυδρό φως. Ωστόσο, το διάβασμα με καλό φωτισμό διευκολύνει να βλέπεις τι διαβάζεις και προφυλάσσει τα μάτια από την γρήγορη κόπωση.
Μύθος 12ος: Η χρήση υπολογιστή μπορεί να βλάψει τα μάτια
Το να κοιτάζετε στην οθόνη του υπολογιστή δεν θα βλάψει τα μάτια σας, αλλά η χρήση υπολογιστή χωρίς διαλείμματα μπορεί να συμβάλλει στην κόπωση των ματιών και στο αίσθημα ξηρότητας. Θα πρέπει να ξεκουράζετε τα μάτια σας κάθε 20 λεπτά κοιτώντας ψηλά ή στο βάθος του δωματίου. Θα πρέπει να βλεφαρίζετε τακτικά προκειμένου τα μάτια σας να ενυδατώνονται σωστά και να χρησιμοποιείτε τεχνητά δάκρυα, εφόσον απαιτείται.
Μύθος 13ος: Οι άνθρωποι που φορούν γυαλιά, μπορεί να βλάψουν τα μάτια τους, αν διαβάζουν πολύ μικρά γράμματα ή κάνουν πολλή κοντινή εργασία
Το διάβασμα και η λεπτομερής εργασία δεν φθείρουν τα μάτια. Αλλά μπορεί να προκαλέσουν κόπωση στα μάτια. Συνεπώς, η τακτική περιοδική ξεκούραση των ματιών κοιτάζοντας ψηλά ή σε απόσταση μπορεί να προσφέρει ανακούφιση.
Μύθος 14ος: Η χρήση γυαλιών ή φακών επαφής θα σας προκαλέσει "εξάρτηση
Η χρήση γυαλιών δεν θα χειροτερέψει την όρασή σας ούτε θα οδηγήσει σε κάποια οφθαλμική πάθηση. Αν χρειάζεστε γυαλιά για μακριά ή για κοντά, είναι πολύ σημαντικό να τα φοράτε για να αποφύγετε την κόπωση των ματιών και να εξασφαλίσετε όσο το δυνατόν καλύτερη όραση.
Μύθος 15ος: Φορώντας λάθος γυαλιά, βλάπτετε τα μάτια σας
Φορώντας γυαλιά με λάθος βαθμούς δεν θα καταστρέψετε τα μάτια σας, αλλά μπορεί να τα κουράσετε και να προκαλέσετε πόνο γύρω από τα μάτια, θολή όραση ή πονοκέφαλο. Αυτά τα συμπτώματα υποχωρούν μόλις βγάλετε τα γυαλιά.
Μύθος 16ος: Οι μαθησιακές δυσκολίες οφείλονται σε προβλήματα όρασης
Οι μαθησιακές δυσκολίες προκαλούνται από προβλήματα σχετικά με το πώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τις πληροφορίες που λαμβάνει μέσω της όρασης και της ακοής. Σημεία μιας μαθησιακής δυσκολίας αποτελούν η δυσχέρεια στο να μάθει κάποιο παιδί να διαβάζει ή να γράφει, οι φτωχές επιδόσεις στα μαθηματικά και η δυσκολία να οργανώσει τις σκέψεις του και τις πληροφορίες που δέχεται. Μερικές φορές, η χαμηλή όραση μπορεί να εκληφθεί λανθασμένα σαν μαθησιακή δυσκολία. Αν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας δυσκολεύεται στο σχολείο, καλό θα ήταν να το εξετάσει ένας οφθαλμίατρος και ένας ειδικός αναπτυξιολόγος.
Μύθος 17ος: Η απώλεια όρασης είναι μια αναπόφευκτη συνέπεια της γήρανσης του οργανισμού
Πολλά προβλήματα όρασης που εμφανίζονται καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, είναι θεραπεύσιμα. Η πρεσβυωπία και ο καταρράκτης μπορούν να αντιμετωπιστούν ούτως ώστε οι ασθενείς να βλέπουν και πάλι καλά. Είναι σημαντικό, όλοι οι ενήλικες να υποβάλλονται σε ετήσιο οφθαλμολογικό έλεγχο, προκειμένου να εντοπιστούν τόσο οι αναστρέψιμες όσο και οι μόνιμες ασθένειες των ματιών, όπως το γλαύκωμα και η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Συχνά, η έγκαιρη αντιμετώπιση μπορεί να επιβραδύνει ή και να εμποδίσει την απώλεια της όρασης.
Μύθος 18ος: Ο καταρράκτης πρέπει να "ωριμάσει" πριν αφαιρεθεί
Ο καταρράκτης μπορεί να αφαιρεθεί αμέσως μόλις αρχίσει να επηρεάζει την όραση. Χάρη στις τελευταίες εξελίξεις στο χειρουργείο του καταρράκτη, ο καταρρακτικός φακός μπορεί να αφαιρεθεί από το μάτι από την στιγμή που θα καταστήσει δύσκολη την ανάγνωση μικρών γραμμάτων ή την αναγνώριση των σημάτων οδικής κυκλοφορίας.
Μύθος 19ος: Είναι εφικτή η μεταμόσχευση ολόκληρου του οφθαλμού
Σήμερα, δεν είναι εφικτή η μεταμόσχευση ολόκληρου του ματιού, καθώς το περίπλοκο αυτό όργανο συνδέεται με τον εγκέφαλο μέσω του οπτικού νεύρου. Το οπτικό νεύρο με τη σειρά του αποτελείται από περισσότερες από 1 εκατομμύριο μικροσκοπικές οπτικές ίνες. Αν αυτές οι οπτικές ίνες κοπούν, δεν μπορούν να ξανασυνδεθούν. Ωστόσο, είναι εφικτή η μεταμόσχευση του κερατοειδούς χιτώνα, που είναι το διαφανές εμπρόσθιο τμήμα του οφθαλμού.
Πηγή: American Academy of Ophthalmology (https://www.aao.org)
Ελεύθερη απόδοση από το άρθρο: 20 Eye and Vision Myths
Written By: Reena Mukamal
Reviewed By: Natasha L Herz MD, Andrea A Tooley, MD
Nov. 20, 2019